Thần thoại Hy Lạp

[Chickenpro]

Zeus
Zeús, hay Dzeús, (tiếng Hy Lạp: Ζεύς) hay Dias (tiếng Hy Lạp: Δίας) là thần trị vì các vị thần và là thần của bầu trời cũng như sấm trong thần thoại Hy Lạp.

Sơ khởi
Zeus là sự tiếp nối của *Dyeus, vị thần tối cao trong tôn giáo Tiền Ấn-Âu, và tiếp tục hóa thân thành Dyaus Pitar trong Rigveda (hay Jupiter) cũng như thành Tyr (Ziu, Tiw, *Tiwaz) trong thần thoại Đức và thần thoại Bắc Âu. Tuy nhiên, Tyr sau đó đã bị Odin chiếm ngôi vị cao nhất trong các bộ lạc Đức cổ và họ không đồng nhất Zeus/Jupiter với Tyr hay Odin, mà là với Thor. Zeus là vị thần duy nhất trong các vị thần trên đỉnh Olympus có tên rõ ràng có từ nguyên đến từ hệ ngôn ngữ Ấn-Âu, có nghĩa là "Cha Trời" (Burkert 1985, trang 321).
Ngoài sự kế thừa trong hệ Ấn-Âu, Zeus còn có nguồn gốc từ những hình tượng tiêu biểu trong các nền văn hóa Cận Đông cổ đại, chẳng hạn như là vương trượng. Zeus được các nghệ sỹ Hy Lạp hình dung chủ yếu trong hai tư thế: đứng, tay phải giơ cao cầm lưỡi tầm sét hoặc là ngồi uy nghi.


Zeus và các vị thần
Zeus tương đương với thần Jupiter của La Mã (từ Jovis Pater hay "Father Jove") và liên quan đến những liên tưởng cổ xưa về thuyết hỗn mang (xem interpretatio graeca) cùng với các vị thần khác như là Ammon của thần thoại Ai cập và Tinia của thần thoại Etrusc. Zeus (cùng với Dionysus) đã đảm nhận vai trò của vị thần đứng đầu của Phrygia là thần Sabazios trong các vị thần của thuyết Hỗn mang mà ở thời La Mã người ta gọi là Sabazius.

Thần thoại về Zeus

Ra đời
Cronus cùng với Rhea đã hạ sinh rất nhiều con: Hestia, Demeter, Hera, Hades, Poseidon, nhưng tất cả đều bị Cronus nuốt ngay khi mới ra đời vì những gì học được từ bài học của cha mẹ hắn là Gaia và Uranus, vốn đã bị chính hắn tước ngôi, cùng một lời sấm rằng Zeus sẽ ra đời và đoạt ngôi của Cronus. Khi Zeus chuẩn bị được sinh ra đời, Rhea xin Uranus và Gaia tìm cách cứu đứa bé và như thế Cronus mới có thể bị trừng phạt bởi những gì hắn đã làm với cha và những đứa con của mình. Rhea sinh Zeus ra ở đảo Crete và bà trao cho Cronus một tảng đá quấn trong đám tã lót. Cronus đã nuốt ngay tảng đá ấy.
Thời thơ ấu
Rhea giấu Zeus trong một hang động trên đỉnh Ida của đảo Crete. Có nhiều dị bản như sau:
1. Thần được bà ngoại Gaia nuôi dưỡng.
2. Thần được một con dê tên là Amalthea nuôi dưỡng, trong khi một nhóm các Kouretes - các chiến binh hay các thần nhỏ - nhảy múa, la hét và lấy giáo đập vào khiên ầm ĩ làm át đi tiếng khóc em bé. (xem cornucopia.)
3. Thần được một tiên nữ tên là Adamanthea nuôi dưỡng. Bởi vì Cronus là người cai quản cả mặt đất, bầu trời và biển cả nên Adamanthea phải giấu Zeus bằng cách treo lủng lẳng cậu bé trên một cái cây để cậu lơ lửng giữa đất, trời và biển cả. Và như thế, Zeus trở thành vô hình trước mắt Cronus.
4. Thần được nuôi dưỡng bởi tiên nữ Cynosura. Để tỏ lòng biết ơn, Zeus đã đặt tên tiên nữ cho các vì sao.
5. Thần được tiên nữ Melissa nuôi bằng sữa dê.
Zeus trở thành vua của các thần
Khi bước vào tuổi trưởng thành, Zeus đã buộc Cronus phải nôn ra trở lại những người anh em của mình: đầu tiên là hòn đá thế mạng của Zeus (sau này hòn đá được đặt tại Pytho trong khu thung lũng của Parnassus để làm dấu hiệu cho những người chết) và cuối cùng là Pmphalos. Theo một số dị bản khác, Metis đã cho Cronus uống một thứ thuốc gây nôn để bắt hắn ta nôn ra những đứa trẻ hoặc là chính Zeus đã mổ dạ dày của Cronus để giải thoát cho anh em mình. Sau khi Zeus giải thoát cho cả các chú, bác của mình, những người anh em của Cronus vốn bị nhốt dưới Tartarus, là Gigantes, Hecatonchires và Cyclopes bằng cách giết chết người coi ngục là nữ quỷ Campe. Để trả ơn, Cyclopes đã cho Zeus sấm và sét là những quyền năng mà trước đây đã bị Gaia giấu đi. Rồi cùng với nhau, Zeus và các anh chị em cũng như các Gigantes, Hecatonchires và Cyclopes đã đánh bại Cronus và những thần khổng lồ Titan khác trong một cuộc chiến gọi là Titanomachy. Các thần khổng lồ Titan bại trận sau đó lại bị nhốt vào lòng đất tăm tối gọi là Tartarus.
Sau trận chiến với các Titan, Zeus chia sẻ thế giới với các anh của mình là Poseidon và Hades cách rút thăm: Zeus cai trị bầu trời và không khí, Poseidon thì có mặt nước và Hades là vua của âm phủ. Mẹ Đất cổ đại là Gaia không còn vai trò nữa mà nhường lại cho ba người tuy theo quyền năng của mỗi người -- điều này giải thích vi sao Poseidon lại được gọi là "người gây động đất" (vị thần của động đất) và Hades quản lý tất cả những người chết. (Xem thêm Penthus)
Gaia rất phẫn nộ với những gì mà Zeus đã làm với các Titan khác vì họ chính là con cái của bà. Chẳng bao lâu sau khi lên ngôi vua của các vị thần, Zeus lại phải chiến đấu cùng các người con khác của Gaia là các quái thú Typhon vàEchidna. Thần Zeus đã đánh bại Typhon và nhốt hắn dưới một ngọn núi nhưng lại tha cho Echidna và con cái của nó để làm thành thử thách cho các anh hùng trong tương lai.

Zeus và Hera
Zeus là em và là chồng của Hera. Kết quả duy nhất của sự kết hợp này là thần Ares và bản thân Hera có rất nhiều những người con riêng khác là Hephaistos, Eileithyia, Hebe. Những cuộc phiêu lưu tình ái khác của Zeus với các tiên nữ và những tổ tiên huyền thoại của các triều đại Hy Lạp thì vô cùng nổi tiếng. Thần thoại về các vị thần trên đỉnh Olympus thậm chí còn ghi lại mối quan hệ của Zeus với Demeter, Latona, Dione và Maia.
Đối với con người thì có: Semele, Io, Europa và Leda.
Trong các giai thoại, Hera luôn luôn ghen tuông trước những cuộc chinh phục tình ái của Zeus và là một đối thủ "khó xơi" của các tình nhân và các con riêng của Zeus. Có một thời gian, một tiên nữ tên là Echo làm một công việc là tách Hera ra khỏi chuyện yêu đương của Zeus bằng cách nói không ngừng nghỉ bên Hera. Khi biết được âm mưu này, Hera đã trừng phạt Echo phải suốt đời lặp lại những lời người khác nói.

Các giai thoại khác về Zeus
* Dù có khi Zeus cũng nhỏ nhen và hiểm độc nhưng thần cũng là người công bằng. Có thể minh chứng rõ ràng nhất cho điều này là thần đã giúp đỡ cho vua Atreus và việc thần giết chết Capaneus vì sự kiêu ngạo của ông này. Thần cũng là người bảo vệ cho những người khách lạ, những người du hành đối với những ai muốn làm hại họ.
* Zeus biến Pandareus thành một hòn đá vì tội đã dám trộm cắp một con *** bằng đồng thiếc từ một trong những ngôi đền thờ thần ở đảo Crete.
* Zeus giết Salmoneus bằng một tia sét vì đã cố ngang hàng với Zeus bằng cách cưỡi một cỗ xe ngựa bằng đồng thiếc và giả làm ra sấm ầm ĩ.
* Khi còn là một đứa trẻ, Zeus có một người bạn là Celmis. Nhiều năm sau đó, Hera bị xúc phạm bởi trò hề của Celmis nên bà đã yêu cầu Zeus biến anh ta thành một cục sắt hay kim cương và Zeus đã làm điều đó.
* Zeus biến Periphas thành một con đại bàng sau cái chết của ông này như một phần thưởng cho sự chính trực và công bằng.
* Tại lễ cưới của Zeus và Hera, một tiên nữ tên là Chelone đã từ chối tham dự và Zeus buộc tiên nữ này phải im lặng vĩnh viễn.
* Khi Memnon chết, Zeus cảm thấy thương xót mẹ ông ta là Eos, nữ thần bình minh và ban phép cho ông ta thành bất tử.
* Zeus quyết định gả Aphrodite cho Hephaestus để tránh các cuộc tàn sát lẫn nhau giữa các thần mê đắm nhan sắc của nữ thần sắc đẹp.
* Zeus và Hera biến vua Haemus và hoàng hậu Rhodope thành những ngọn núi(các ngọn núi vùng Balkan, hay Stara Planina và các ngọn núi Rhodope theo thứ tự) vì tính tự cao tự đại của họ.
* Zeus đã đổi cây quyền trượng caduceus (quyền trượng với hai con rắn quấn quanh) để lấy cây sáo flute đầu tiên với thần Hermes.
* Zeus biến Atalanta và Hippomenes (hay Melanion) thành sư tử] vì họ đã có hành vi tính dục trong đền thờ của thần.
* Zeus làm Tiresias mù nhưng đồng thời cũng ban cho ông ta món quà là khả năng tiên tri (dù theo một số bản khác thì chính Hera mới là người làm Tiresias bị mù).
* Zeus trừng phạt Hera bằng cách treo bà bằng các ngón chân lơ lửng giữa trời.
* Zeus trừng phạt Prometheus bằng cách xiềng Prometheus vào một ngọn núi và hàng ngày cho con đại bàng của mình xuống mổ bụng, ruột gan của vì Prometheus đã lấy trộm lửa của các vị thần rồi trao cho con người.

Các đền thờ của Zeus
Các thần Zeus (hay anh hùng) thuộc âm phủ Trophonius và Amphiaraus đều được cho rằng đã có những sấm truyền tại đền thờ mình.

Đền thờ của Zeus